لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

گردشگری در مفهوم پایداری، دربرگیرنده پردازش معنایی خاص خود است. زایش این مفهوم در ادبیات گردشگری، حاصل تلاش در جهت دستیابی به پایداری در تمامی زمینه های توسعه است. توسعه پایدار از نظر زیست محیطی، غیر مخرب؛ از نظر فنی، متناسب؛ از نظر اقتصادی، پویا و از نظر اجتماعی، قابل پذیرش مردم است. حال اگر توسعه پایدار یکی از اهداف عینی این عصر از صنعت گردشگری است، پس، اندازه گیری عملکرد و اثراتش در مقصدهای گردشگری یک ضرورت است. این پرسشی است که از سال 1990 در علم گردشگری ایجاد شده است: چگونه می توان ترقی و پیشرفت مقصدهای گردشگری را به سمت توسعه پایدار گردشگری اندازه گرفت؟هدف این مقاله، انتخاب و اجرای مدلی مناسب برای سنجش توسعه پایدار گردشگری در جزیره کیش است. برای این منظور، مدل مفهومی سنجش توسعه پایدار گردشگری «کو» انتخاب گردید. این مدل، با فرایندی هدفمند بر اساس رویکردهای کل نگرانه و جزئی نگرانه مدل سازی شده است. برای سنجش توسعه پایدار گردشگری در جزیره کیش بر اساس این مدل، مراحل زیر طی یک فرایند هدفمندی به کار گرفته شده اند: شناسایی و مشخص کردن سیستم های توسعه گردشگری جزیره کیش، تعیین ابعاد و شاخص های توسعه پایدار گردشگری جزیره کیش، انتخاب مقیاس پایداری، تعیین درجه بندی پایداری و نهایتا، بسط نقشه های سنجش (BTS, ATSI) گردشگری پایدار جزیره کیش.برای انجام این فرایند، ابتدا پیمایش پرسشنامه ای جهت گردآوری داده ها از سه عنصر اصلی توسعه پایدار گردشگری (گردشگران، جامعه میزبان و کارشناسان محیط زیست) انجام پذیرفت و سپس نتیجه تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس مقیاس پنج قسمتی پایداری بر روی نقشه بارومتر گردشگری پایدار (BTS) نشان داده شد، نتایج به دست آمده حاکی از درجه پایداری بینابین برای شرایط جاری توسعه گردشگری در جزیره کیش است و درجه پایداری سیستم انسانی بالاتر از سیستم طبیعی ملاحظه شد.همچنین مدل ATSI نیز به عنوان مکملی برای تجزیه و تحلیل BTS به کار برده شد تا سطوح منفرد پایداری شاخص های گردشگری پایدار جزیره کیش مشخص شوند. بدین ترتیب، شاخص سروصدا حاکی از آرامش محیط، بالاترین درجه پایداری و شاخص انجام بازرسی های زیست محیطی، از کمترین درجه پایداری نسبت به سایر شاخص های توسعه پایدار گردشگری جزیره کیش برخوردار است.

گردشگری پایدار به عنوان پارادایمی از توسعه که حاصل چندین خط فکری است از حدود سه دهه پیش آغاز شد. این پارادایم بر فرض «کوچکتر، بهتر» استوار است. اما این فرض در دنیای پر از تغییرات، تعارضات و عدم قطعیت امروزه قابل پرسش است. گردشگری پایدار اغلب در ارتباط است با طبیعت گردی و وابستگی به محیط های طبیعی. رشد تفکر سیستمی به دیدگاه های جدید و موثرتر در مورد گردشگری منجر شد. سوال ها همچنان در مورد توانایی گردشگری پایدار در آینده ادامه دارد و با پیشرفت دانش بحث بر انگیزتر می گردد. به طور کلی با توجه به انتقاداتی که بر توسعه پایدار وارد شده است می توان آنها را به چهار دسته تقسیم نمود از آن جمله نقد هایی که به ابهام در تعریف این مفهوم وارده شده است، نقد هایی که به کوچک مقیاس بودن مربوط می شود، موضوعات مربوط به سبز شویی و ادعای بیش از حد پایداری و در نهایت حقایق تحریف شده می باشند. یکی از منتقدین سرسخت توسعه گردشگری پایدار برایان ویلر می باشد که در این مطالعه کارهای انتقادی وی و محققانی چون مک کول، باتلر، هریسون، شارپلی و ویور مطالعه شده است.

گردشگری همواره در طول تاریخ دارای اهمیت بوده است ولی آنچه که امروزه به این فعالیت بعدی خاص بخشیده، وجود پتانسیل این فعالیت در زمینه اشتغال و اقتصاد پایدار می باشد. گردشگری با این که دارای مزیت ها و پتانسیل های فراوانی است ولی دارای معایبی نیز هست که تزلزل اصول اخلاقی و نابودی زیستگاه های طبیعی از این جمله می باشد. بندر انزلی یکی از شهر های شمال کشور، دارای آثار جاذب گردشگری فراوانی است و همه ساله مقصد گردشگران زیادی می باشد، که سرانجام این امر وجود نتایج مثبت و منفی زیادی در این شهر می باشد. هدف اصلی از انجام این پژوهش تحلیل ویژگی ها و ظرفیت های گردشگری در بندرانزلی می باشد. روش تحقیق مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و توسعه ای است. گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی بوده است. تحلیل داده ها به کمک بارومتر پایداری انجام گردیده و در طراحی پرسش نامه از طیف لیکرت استفاده شده است. جامعه آماری شامل گردشگران بندر انزلی و براساس فرمول کوکران 384 نفر می باشد. نتایج تحقیق حاکی از ظرفیت متوسط گردشگری بندر انزلی و با امتیاز 54.75 می باشد که بیشترین مولفه های موثر بر گردشگری بندر انزلی، مولفه-های محیطی-کالبدی و با امتیاز 65.04 می باشد. در نهایت برای توسعه گردشگری بندر انزلی با استفاده از مدل SWOTپیشنهادهایی مانند تبلیغات پتانسیل های بندرانزلی در جهت جذب گردشگران خارجی، تشریک مساعی با ساکنین در جهت حفظ جاذبه های طبیعی و انسان ساخت و غیره ارائه گردید.

امروزه صنعت گردشگری شهری در دنیا به یکی از منابع مهم درآمدی و یک فعالیت عظیم اقتصادی تبدیل گشته است. به نحوی که بسیاری از برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. گردشگری شهری می تواند باعث تحولاتی از لحاظ اقتصادی، اجتماعی در یک جامعه شود. بطوریکه با گسترش این صنعت می توان باعث ایجاد درآمد، استقلال و بالا بردن اقتصاد یک منطقه شد. البته اگر به صورت برنامه ریزی شده و با مدیریت مطلوب باشد. بر این اساس گسترش گردشگری در مناطق شهری می تواند منجر به ایجاد زمینه های مناسب در جهت ایجاد اشتغال و افزایش درآمد و در بلند مدت، منجر به توسعه گردد. لذا تبیین، جایگاه و نقش فعالیت های مکمل در فرآیند توسعه بیش از پیش توجه می گردد. درهر جهت برای تاثیر گردشگری در مناطق شهر چالوس، متناسب با مبانی نظری و فرضیات تحقیق، شاخص های مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند، که در این قسمت با توجه به استفاده از آزمون های آماری مختلف از جمله، آزمون های اسکویر، آزمون یومن ویتنی، مبتنی بر تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق در منطقه مورد مطالعه پرداخته می شود.

یکی از عواملی که به تازگی در پایدارسازی مقاصد گردشگری بررسی شده گردشگری مسیولانه است. هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی نقش گردشگری مسیولانه در پایداری مقصد گردشگری است. جامعه آماری پژوهش حاضر را مدیران و مشتریان هتل ها و آژانس های مسافرتی کلان شهر تبریز تشکیل دادند که تعداد مدیران 150 نفر بود و تعداد مشتریان با توجه به نا محدودبودن با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به دست آمد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش اجرا پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق، پرسش نامه است. فرضیه ها با استفاده از آزمون رگرسیون بررسی شدند و داده های گردآوری شده با کمک نرم افزار لیزرل تحلیل شدند و نتایج حاصل نشان داد که مسیولیت پذیری اقتصادی تاثیر مثبت و معنی داری در پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری فرهنگی و پایداری محیطی دارد. همچنین مسیولیت پذیری اجتماعی تاثیر مثبت و معنی داری در پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری فرهنگی و پایداری محیطی دارد و نیز مسیولیت پذیری فرهنگی تاثیر مثبت و معنی داری در پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری فرهنگی و پایداری محیطی دارد. همچنین مسیولیت پذیری محیطی تاثیر مثبت و معنی داری در پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری فرهنگی و پایداری محیطی دارد.

امروزه بحران های زیست محیطی به شکل یک مشکل جهانی درآمده است و تلاش های گسترده ای از سوی کشورها و مجامع بین المللی و منطقه ای جهت مقابله با آلودگی ها و تخریب محیطِ زیست صورت می گیرد. این پژوهش با هدف بررسی نقش گردشگری ورزشی در پایداری زیست محیطی کشور از دیدگاه صاحب نظران گردشگری و ورزش صورت گرفته است. با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 384 نفر به عنوانِ نمونه آماری این پژوهش انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه ای محقق ساخته بود که بعد از تأیید روایی آن توسط متخصصان حوزه مدیریت ورزشی و گردشگری، پایایی آن در یک مطالعه مقدماتی بین 30 نفر از جامعه ی آماری پخش شد و الفای کرونباخ آن (0. 80) به دست آمد. پس از توزیع و جمع آوری پرسش نامه ها، داده های 321 پرسش نامه برگشتی توسط نرم افزار های SPSS V. 24 و Amos V. 24 و با استفاده از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی (CFA) تجزیه وتحلیل شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که 2 عامل پنهان، 48/54 درصد واریانس متغیر را تبیین می کنند که با عنوان عامل توسعه زیرساخت ها و حفاظت از محیطِ زیست و عامل اثرات منفی زیست محیطی نام گذاری شدند. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نیز نشان داد که در عامل اثرات منفی، «آسیب به مناطق بکر از طریق پخش زباله» و در عامل اثرات مثبت زیست محیطی «افزایش طرفداران محیطِ زیست»، مهم ترین مؤلفه در هریک از عامل ها هستند.

با تبدیل جامعه به مقصد گردشگری، زندگی ساکنان تحت تأثیر قرار می گیرد و دستیابی به گردشگری پایدار با هدف حفظ و ارتقای ویژگی های جامعه میزبان اهمیت ویژه ای در عرصه برنامه ریزی و توسعه گردشگری دارد. در سال های اخیر، با افزایش توجه به گردشگری در سیاست های کشور و برنامه های توسعه، با روند روبه رشد گردشگری داخلی و ورود گردشگر خارجی مواجهیم. از آنجا که توسعه گردشگری پایدار در یک منطقه نیازمند توجه به ساکنین و جامعه محلی است و نادیده گرفتن این موضوع می تواند چالش هایی را در بلندمدت برای توسعه گردشگری در منطقه ایجاد کند، بنابراین خواسته های ساکنین جامعه میزبان و ادراکشان نسبت به این پدیده باید با دقت بیش تری توسط برنامه ریزان گردشگری مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف تبیین مفهوم پایداری اجتماعی ساکنان جامعه میزبان گردشگری، با استفاده از روش اسنادی و بازبینی سیستماتیک منابع، برای گردآوری داده ها، آراء نظریه پردازان مهم تأثیرگذار بر شکل گیری این مفهوم را مورد مطالعه عمیق قرار داده و با بهره گیری از رویکرد کیفی و روش فراترکیب، داده های پژوهش را تحلیل نموده و در پایان چارچوب مفهومی پایداری اجتماعی ساکنان جامعه میزبان گردشگری ارائه شده است. براساس یافته های پژوهش، نگرش ساکنان نسبت به گردشگری (در مقولات ویژگی های ساکنان و روابط جامعه میزبان با گردشگران) و کیفیت زندگی جامعه میزبان (در مقولات ویژگی های مقصد گردشگری و پیامدهای گردشگری بر جامعه میزبان) به عنوان عوامل مؤثر بر شکل گیری ادراک جامعه میزبان از توسعه گردشگری در مقصد شناسایی شده اند که در کنار شاخص های رفاه جامعه، شکوفایی فردی، مشارکت، حس تعلق، امنیت و عدالت، پایداری اجتماعی ساکنان جوامع میزبان را تحقق می بخشند.

بهره مندی از کویر و ظرفیت های گردشگری مکان های کویری، یکی از رویکردها و رهیافتهای پایداری مکانهای سکونتی و اقتصادهای محلی حاشیه کویر است. این مقاله می کوشد بنیان ها و راهبردهای پایداری نظام سکونتگاهی کویر حسن آباد را بر اساس ظرفیت های گردشگری مطالعه نماید. روش مقاله توصیفی- تحلیلی است، داده های نظری با روش اسنادی و داده های تجربی با روش میدانی (پرسشنامه) در دو حجم نمونه از میان 382 نفر از ساکنان و 341 نفر از گردشگران تهیه و با استفاده از مدل تحلیل عاملی و کای اسکوایر پردازش شده است. یافته ها نشان می دهد مکانهای گردشگری کویری جاذبه هدف و عامل توسعه یکپارچه گردشگری است و بدین سان نقش اصلی در پیوند و همگرایی مکان های گردشگری با مکان های سکونتی دارد. ارزیابی میزان و الگوی مشارکت جامعه محلی، موید همبستگی نزدیک میان راهبرد بومی سازی گردشگری با پایداری نظام سکونتگاهی است. در نتیجه گردشگری کویری به ویژه مکانها و مقاصد هدف (کویر خارا و تالاب گاوخونی)، همگرایی میان سلسله مراتب مکان های مرکزی با سلسله مراتب مکانی کانون های گردشگری،گردشگری جامعه محور و مشارکت توسعه دهنده های درونی، خطوط کلی و کلیدی سیاست های گردشگری پایدار برای پایدارسازی نظام سکونتگاهی است.